“دوازده آموزه‌ی مشترک عارفان”
✍ مصطفی ملکیان
به گمان من هر که این دوازده گام را طی کند، اگر هم کاری به خدا و زندگی پس از مرگ و استعلا و دین و مذهب و… نداشته باشد، زندگی خوش‌تری خواهد داشت. حتی اگر دغدغه‌ی عرفان و دین و مذهب هم نداشته باشید، التزام به این دوازده گام، مایه‌ی خوش‌تر شدن زندگی می‌شود.
سکوت
سکوت در مفهوم سیاسی و اجتماعی آن که به معنی عدم اعتراض و انفعال است، مُراد نیست. بلکه مقصودم سه نوع سکوت است که به ترتیب عبارتند از : سکوت با زبان بزرگ،
سکوت با زبان کوچک
و سکوت ذهنی.
اینکه اصل در زندگی بر سکوت باشد و جز به وقت ضرورت و به قدر ضرورت سخن نگویم، گام اول عرفان عملی است.
اما در باب سه نوع سکوت:
سکوت نوع اول، همان سکوت زبانی است. معنایش این است که وقتی کسی در حال سخن گفتن است، من با زبانم حرفی نزنم. این سکوت، مقدمه‌ی سکوت دومی است و آن سکوت زبان کوچک است. به رغم اینکه سکوت زبانی داریم و ظاهراً در حال گوش دادنیم، مدام در ذهنمان فکر می‌کنیم. فکر کردن، در واقع سخن گفتن با خود است. نطق، هم به معنای سخن گفتن به زبان بزرگ است و هم سخن گفتن به زبان کوچک که همان تفکر است.
معنای سکوت دوم این است که وقتی من حرف می‌زنم شما کاملاً در دنیای من باشید و هر چه درباره‌ی این سخن تأملات دارید، به پس از دریافت کامل سخن من موکول کنید. البته سکوت اول اگر حاصل نیاید ممکن نیست که سکوت دوم را حاصل کنید. اما سکوت سومی هم هست و عارفان اسلامی به آن می‌گویند رفع خاطرات و خطورات و در آیین بودا به آن سکوت ذهن گفته می‌شود. دو نوع سکوت پیش‌گفته، در برابر کس دیگری که در حال سخن گفتن است معنا می‌یابد. اما سکوت نوع سوم، سکوت در تنهایی است.
شما وقتی تنها هم هستید غالباً یا سوار بر سیّاله‌ی آگاهی هستید، یا دائماً بر شما تداعی معانی پدید می‌آید، یا خاطرات گذشته را نشخوار می‌کنید و یا خطورات آینده در ذهن‌تان آمد و شد دارد. تداعی معانی آن است که به وجه‌شباهت میان چیزها می‌آویزم و از چیزی به چیز دیگری می‌غلتم. از رنگ‌قهوه‌ای دفترم به رنگ‌قهوه‌ای پرده‌ی اتاق، از پرده‌ی اتاق به فکر…
این سه نوع سکوت، خیلی به بهداشت روانی ما کمک می‌کنند.
در هیچ دینی به اندازه‌ی آیین بودا به ارزش سکوت تأکید نشده است. در آیین بودا چهار نوع سکوت زبان بزرگ، واجب است :
سکوت هنگام غذاخوردن
دوساعت در شبانه‌روز،
یک‌شبانه‌روز در هفته
و سالی دوهفته‌ی متوالی.
سخنرانی استاد مصطفی ملکیان تحت عنوان دوازده آموزه‌ی مشترک عارفان
(دوازده گام عرفان عملی)
